Milliyet.com.tr/ÖZEL Tarım ve Orman Bakanlığı son günlerde gıdada taklit ve tağşiş yapılan eser listelerini duyuruyor, firmaları tek tek ifşalıyor. Firmaların yaptığı hileler ise insan sıhhatini hiçe sayıyor. Bakanlık açıkladığı listede kıymadan tavuk taşlığı, zeytinyağında tohum yağı, tereyağında bitkisel yağ, uydurma bal, dana etinde eşek eti, kaşarda nişasta, pul biberde ise boya tespit etti.
Önceki sistemde Bakanlığın paylaştığı taklit, tağşişli eserler listesi gecikmeli olarak geliyor, bürokratik bir süreçten geçiyordu. Yeni sistemde ise süreç elektronik ortamda, anlık olarak duyurulacak.
İnsan sıhhatini hiçe sayan, besine hile karıştırılan eserleri Besin Mühendisi ve Kontrol Uzmanı Nurten Sırma, milliyet.com.tr’ye tek tek açıkladı. Sırma, vatandaşların hileli eserleri tespit etmeleri halinde bunu şikayet etmeleri gerektiğine değinirken, Whatsapp ihbar sınırına dikkati çekti.
Gıda Kontrol Uzmanı Nurten Sırma’nın açıklamaları şu halde: “Gıdada sahtecilikle ilgili yetki kurum Tarım ve Orman Bakanlığı uzun zamandır mücadele ediyor. 2012 yılından beri 27 kez besinde ifşa listeleri duyuruldu. Mart 2022’den 1 Ekim 2024’e kadar 2 seneyi aşkın vakittir ifşalar yapılmıyordu. 1 Ekim prestijiyle listeler yayınlanmaya başlandı. Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı bir basın açıklaması yaptı. ‘Gıda güvenliği kırmızı çizgimiz 1 Ekim prestijiyle kara liste yayınlayacağız, vatandaşlar anlık olarak bilgilenebilirler’ dedi.
‘BAKANLIK İKİ FARKLI LİSTE YAYINLADI’
1 Ekim’de iki farklı liste yayınlandığını gördük. Geçmiş yıllarda daima tek liste yayınlanıyordu. Listede besin hataları ikiye ayrıldı. İnsan sıhhati üzerinde sıhhate olumsuz tesir yapan, daha riskli olan kusurlar, daha da riskli olan hatalara farklı bir listede yer verildi. Taklit ve tağşiş listesi ise farklı yayınlandı.
‘GIDADA KULLANILMAMASI GEREKEN BOYALAR ZEYTİNYAĞINDA ÇIKTI’
En fazla sahtecilik yapılan besin eserleri bitkisel yağlar oldu. Zeytinyağı başlığı altında sahtecilik fazlaydı. Zeytinyağı hilesinde bugüne kadar daima daha düşük kalite bir zeytinyağı yahut tohum yağının eği ile yapılan sahteciliği görüyorduk, listede de bu var. Bir de ek olarak besin boyası ek edilerek yapılan besin sahteciliği de yayınlandı. Listede boya ile yapılan sahtecilikler fazla. İki türlü hile yapılmış, besin bölümünde kullanılmayan boyalarla yapılan hileler ve besin kesiminde kullanılan boyalarla yapılan hileler.
Tekstil, oyuncak bölümünde kullanılan bir boya hem zeytinyağına hem de baharat eserlerine katılmış, insan sıhhatini önemli tehlikeye sokan durumlar bunlar.
‘PUL BİBER, TOZ BİBER VE SUMAKTA DA BOYA KARIŞTIRMIŞLAR’
Oyuncak bölümündeki boyalarda ışık oyunu yapılıyor, eser daha parlak hale getiriyor. Bunu pul biber, toz biber, sumağa katmışlar. Mobilya yahut oyuncak bölümünde kullanılan boyanın besinde işi ne?
‘MAL ALDIĞI TEDARİKÇİDEN ESER KARIŞMIŞ OLABİLİR’
Bunu çok ünlü bilinen bir baharat markası yapıyor, bunlar ihracat kabiliyeti olan şirketler, besin işletmeleri. Burada olması bana şunu düşündürttü: Büyük ihracat kabiliyeti olan işletmeler kendilerini bu duruma düşürmek istemez. Mal aldıkları tedarikçiden bu türlü bir eser karışmış olabilir. Sayısız tedarikçisi olan kimi markalar var. Demek ki tedarikçilerle yaşadıkları sorunun önüne geçemiyorlar. Biz büyük markaların hileye karıştığını görmeye alışık değiliz.
‘GIDA KESİMİNDE EHLİYET İSTENMİYOR’
Gıda bölümüne girerken hiçbir işletmeden ehliyet istenmiyor. Uzun yıllar öbür kesimde çalışmış, mobilyada çalışmış biri işler makus gidince ‘gıdaya gireyim, para kazanırım’ diye düşünüyor. Lakin besin bölümü hakkında rastgele bir deneyimi yok. Dala girenler para kazanmak açısında girmesinler. Türkiye’de 800 bin besin işletmesi var, kimileri işe yeni girmiş, ‘paramı kazanır çeker giderim’ mantığı ile bakabiliyor.
‘GIDA DESTEKLERİNDE İLAÇ UNSURU ÇIKTI’
Listede ilaç etken hususu çıkan eserler gördük. Hiçbir besin desteğinde ilaç etken hususunun yeri yoktur. Şayet içinde ilaç etken unsuru varsa burada özel bir mesai harcanmış, kasıt vardır. Hidrolize kolajen denilen destek edici besinde ilaç etken hususu çıktı. Bunun tesiri süratli olsun diye, ‘benim markamın prestiji yürüsün, işler hızlansın’ diye içerisine ilaç etken hususu koyuyorlar. Onlar için cazip görünen bu yol halk sıhhatini fevkalâde tehdit ediyor. İlaç denilen şeyin kullanım talimatı, güvenlik kaidesi vardır. Siz bunu habersiz bir biçimde desteğe koyarsanız, tüketici eseri fazla aldıysa bunun yan tesirleri olabilir. Bitki çayında, kahve çeşidinde bunların çıktığını görüyoruz.
‘AT, EŞEK, DOMUZ, KATIR ETLERİ KÖFTEDE ÇIKTI’
Hazırlanmış et karışımlarında tek tırnaklı hayvan eti bulundu. At, eşek, katır, domuz, bu hayvanlardan birini köfteye, lahmacuna, tas kebabına koymuşlar.
‘SÜT VE SÜT ESERLERİNDE NATAMİSİN TEHLİKESİ’
Zeyinyağında boya eği yapmaya başladılar. Listede süt ve süt eserlerine yapılan hileleri gördük. Natamisin denilen bir husus var. Bakanlık üreticiye muhakkak peynir çeşitlerinde yüzeye kullanabilirsin diyor. Buradaki örneklerde kullanılmaması gereken peynir çeşitlerinde natamisin tespit edildi. Natamisin bir besin koruyucusudur, küf önleyicidir. Maddelerin üzerinde ölçüde kullanılması halk sıhhatini tehdit eder.
‘İŞLENMİŞ ESERLER, SUCUK, SALAM, SOSİSTE TAVUK KEMİKLERİ, KIKIRDAK KULLANILMIŞ’
Nişastanın peynirde yeri yok. Kıvam artırmak için yükü fazla olsun diye bu türlü bir hile yapılmış. Isıl süreç görmüş et eserleri var. Isıl süreç görmüş sucuk, salam, sosis eserlerine mekanik yollarla ayrılmış tavuk eti kullanılmış. Tavuk karışımı da şudur: Tavuk kemiklerinin etrafındaki et kesimleri, kıkırdak, bağ dokusu, deri eği ile hamur elde ediliyor harcın içine katılıyor. Burada işletme maliyetini düşürmeye çalışıyor.
HİLE YAPAN FİRMALARA NE KADAR PARA CEZASI KESİLİYOR?
Tarım Bakanlığı, 2020 yılında düzenleme yaptı. Besinde taklit ve tağşiş yapanlara ek para cezaları artırıldı. 2020 yılından bu yana en düşük idari para cezası 146 bin TL, en yüksek idari para cezası 10 milyon TL’ye varıyor. Para cezaları firmaların gayrisafi gelirine nazaran veriliyor.
‘HAPİS CEZALARI GETİRİLDİ’
Adli cezalar yani mahpus cezaları geldi. Besinde taklit ve tağşiş yapanlar, kamu sıhhatine karşı işlenen kabahatler kapsamında bedellendiriliyor. Cumhuriyet savcılığında hata duyurusunda bulunulduktan sonra isimli cezalar veriliyor. 3 yıl içinde birebir kabahati tekrarlarlarsa ticari faaliyetten men ediliyor.
HİLELİ ESER TESPİT EDEN TÜKETİCİ NE YAPMALI?
Tüketiciler şunu yapsın: https://guvenilirgida.tarimorman.gov.tr/’yi takip etsinler. Bakanlık vatandaşların firmaları görmesini istiyor. Tüketici olarak besin okur muharriri olmanız isteniyor. Alışveriş yaparken hem etiket bilgilerine hem ambalajlı eser almaya itina göster diyor. Her ambalajlı eser yüzde 100 inançlı değildir. Üzerindeki etiket bilgilerine vatandaşların dikkat etmesi gerekiyor. İşletmenin sürece kayıt numarası var mı? Kontrole doğal bir işletme mi? Bunu takip etsinler.
‘FOTOĞRAFLARI WHATSAPP İHBAR ÇİZGİSİNE GÖNDERİN’
Ürün aldığınız vakit tadında kokusunda, lezzetinde farklılık görüyorsanız ALO 170 besin ihbar çizgisini arayın. Fotoğraflarını 0501 174 0174 numaralı Whatsapp ihbar çizgisine atabilirler.
Bakanlık bununla ilgili yeni çalışmalar devam ettireceğini söyledi. Son 1 yıldır etiket bilgilerinde önemli düzenlemeler yaptılar. Bal aromalı sos, tost peyniri üzerinde düzenlemeler yapıldı. Aromalı eserler, aromalı sütler üzerinde yapılan düzenlemelerle kademe kademe etiket bilgileri ile tüketicinin yanıltılması önlenmeye çalışılıyor.
E-TİCARET SİTELERİNDEKİ BU ESERLERE DİKKAT!
Vakıf, birlik, kooperatif isimleriyle satılan besinler tüketiciye itimat veriyor. Bu yolla da sahtecilik yapan bazen kelamda kurumlar oluyor. Gerçekte vakıf, kooperatif olmayanların da bu listede isimleri var. Zeytinyağında ‘vakıf-birlik’ diye eser satmışlar. E-Ticaret platformlarında vakıf, kooperatif birlik ismiyle satılan besinlerden gelen eserlerde vatandaşlar ‘üzerinde etiket bilgisi var mı fatura ile eşleşiyor mu?’ buna dikkat etsinler.”